شهادت و ارزش اثباتی آن

شهادت، اخبار به حق به نفع غیر و به ضرر شخص دیگر است.

درخصوص بار اثباتی شهادت باید گفت:

در اصلاحات قانون مدنی شهادت شهود ارزش اثبات یک دعوا را دارد. ولی در جایگاه پایین‌تری نسبت به اسناد قرار دارد. نظر اقوی چنین است که اگر تعداد و اوصاف شهود مطابق قانون برقرار باشد شهادت دلیلی قانونی است که قاضی ملزم است بنا‌بر مدلول آن، رأی صادر کند اما اگر تعداد و اوصاف شهود مطابق قانون برقرار نباشد شهادت ایشان، نوعی اماره قضایی است که قاضی را متوجه اوضاع و احوال کرده و صرفا برای مزید اطلاع استماع می‌شود و قاضی مکلف نیست طبق مفاد آن رأی دهد. بنابراین شهادت شهود ارزش بی‌حد و حصری ندارد.

تعداد شهود برای اثبات دعاوی مختلف

برای اثبات دعاوی مختلف، شهودی با تعداد و جنسیت زیر لازم است:

۱. برای اثبات امور مالی:

شهادت دو مرد یا شهادت یک مرد و دو زن یا شهادت یک مرد و سوگند مدعی یا شهادت دو زن و سوگند مدعی.

۲. برای اثبات امور غیرمالی:

شهادت دو مرد.

۳. برای اثبات اموری که اطلاع از آن‌ها معمولا در اختیار زنان است:

شهادت دو مرد یا شهادت یک مرد و دو زن یا شهادت چهار زن.

۴. برای اثبات اصل نکاح:

شهادت دو مرد یا شهادت یک مرد و دو زن

اوصاف شهود

۱‌. بلوغ

۲. عقل: فرد در صحت عقلی به سر برده و مجنون یا دیوانه نباشد.

۳. ایمان: شخص باید مسلمان باشد.

۴. طهارت مولد: یعنی تولد شاهد ناشی از رابطه مشروع باشد.

۵. عدالت: شخص سابقه فسق یا اشتهار به فساد نداشته باشد.

۶. عدم وجود انتفاع شخصی برای شاهد یا رفع ضرر از او.

۷. عدم وجود دشمنی بین شاهد و شخصی که علیه او شهادت می‌دهد.

۸. ولگرد نبودن: یعنی فرد شغل و مسکن مشخصی داشته باشد.

۹. متکدی نبودن

۱۰. فراموش‌کار و ساهی نبودن

اقسام شهادت شهود از حیث شیوه اخبار

۱. شهادت اصلی: شاهد محسوسات خود را از موضوع اختلاف بیان می‌کند.

۲. شهادت فرعی: اگر شاهد اصلی نتواند در دادگاه حاضر شود اشخاصی می‌توانند در دادگاه حاضر شوند و شهادت دهند که شاهد اصلی نزد آن‌ها نسبت به رویت موضوع، شهادت داده است.

احکام شهادت شهود فرعی

۱. استفاده از شهادت فرعی درصورتی است که حضور شاهد اصلی غیرممکن یا سخت باشد.

۲. استفاده از شهادت فرعی فقط در امور حق‌الناسی ممکن است.

۳. استفاده از شهادت فرعی هم در امور جزایی (تحت شرایطی) هم در امور مدنی ممکن است.

۴. اوصاف شهود هم در شهود اصلی و هم در شهود فرعی لازم است.

۵. تعداد اشخاصی که نسبت به گواهی شخص دیگر شهادت می‌دهند تابع اصل دعواست.

جرح شاهد

یعنی شخص بیان کند و اثبات کند که شاهد حداقل یکی از اوصاف لازم را ندارد. البته باید توجه داشت که:

۱. جرح شاهد باید قبل از ادای شهادت صورت بگیرد مگر آن‌که موجبات جرح بعداً کشف شود.

۲. باید علت جرح ذکر شود و بیان شود کدام یک از اوصاف شهود را ندارد اما نیازی به ذکر سبب نیست.

۳. اگر طرف دعوا برای جرح شاهد از دادگاه استمهال کند دادگاه حداکثر یک هفته مهلت می‌دهد.

طریقه استماع شهادت شهود

۱. اگر دلیل خواهان شهادت شاهد باشد باید نام و مشخصات و اقامتگاه ایشان را در دادخواست درج کند.

۲. اگر دلیل خوانده شهادت شهود باشد صرف استناد به شهادت شهود برای صدور قرار استماع شهادت کافی است.

۳. صدور قرار استماع شهادت شهود منوط به دو شرط است که باید توأمان موجود باشد:

الف) باید یکی از اصحاب دعوا به شهادت شهود استناد کند.

ب) دادگاه شهادت را در اثبات ادعا موثر بداند.

۴. شهود قبل از ادای شهادت سوگند یاد می‌کنند که غیر از حقیقت نگویند.

۵. اگر شاهد حاضر به اتیان سوگند نشود دادگاه شهادت او را بدون سوگند استماع می‌کند، چنین شهادتی در حکم اماره قضایی است.

۶. اگر شاهد فاقد اوصاف قانونی است یا جرح شده باشد شهادت او به‌عنوان اماره قضایی قابل استماع است.

تعدیل شهادت شهود

هریک از اصحاب دعوا می‌تواند پس از ادای شهادت سوالاتی را که مربوط به دعواست توسط دادگاه از شاهد بپرسد. این مرحله را تعدیل شاهد گویند که وکلای طرف با طرح سئوالاتی صدق گفتار وی را می‌آزمایند و چنانچه دادگاه تناقضی در اظهارات شاهد بیابد به آن ترتیب اثر نمی‌دهد.

اوصاف شهادت

۱. شهادت باید در محضر قاضی باشد.

۲. شهادت باید از روی یقین باشد.

۳. شهادت یک شاهد، شهادت شاهد دیگر را نفی نمی‌کند.

۴. موضوع شهادت باید با موضوع ادعا مطابقت داشته باشد.

رجوع از شهادت

شهادت قابل رجوع است. البته باید توجه داشت که:

۱. رجوع از شهادت نیاز به دلیل و توجیه خاصی ندارد.

۲. رجوع شهادت فقط موجب بی‌اثر شدن شهادت می‌شود.

۳. اگر رجوع بعد از صدور رأی بدوی باشد رأی در دادگاه تجدیدنظر قابل نقض است.

۴. اگر رجوع بعد از قطعیت رأی صادره باشد این امر می‌تواند از موجبات اعاده دادرسی باشد.

اثبات کذب شهود

۱. اگر قبل از صدور رأی، کذب شهود اثبات شود شهادت ایشان بی‌اثر می‌شود.

۲. اگر بعد از صدور رأی بدوی اثبات شود در واخواهی یا تجدیدنظر یا فرجام، قابل نقض است.

۳. اگر بعد از صدور رأی قطعی، کذب اظهارات اثبات شود نمی‌توان اعاده دادرسی کرد منتهی شهود مسئول جبران خسارت هستند.

برای دریافت مشاوره حقوقی می توانید با متخصصین و وکلای با تجربه وکیل دات کام با شماره 02166419012 تماس بگیرید.

منبع « استماع شهاد شهود